De groenwand bevindt zich in het atrium. Een grote holle ruimte die volledig door de kern van het gebouw omhoog gaat en waarbij alle verdiepingen visueel verbonden zijn met die groene open ruimte. In de groenwand komen 52.608 planten.
Walter legt uit hoe de keuze voor plantjes tot stand is gekomen: “De architect Fokke van Dijk van het Rijksvastgoedbedrijf heeft bepaalde ideeën bij bladstructuren, verschijningsvormen, kleuren en weelderigheid. Wij beoordelen met onze interne beplantingsdeskundige het plan op haalbaarheid. Hierin kijken we bijvoorbeeld naar beschikbare lichtopbrengst in de ruimte, samenstelling van plantcombinaties, of planten onderling concurreren. Er zitten een paar belangrijke accentlijnen in de wand. Dat zijn scherpe lijnen. Dan moet je nadenken over welke planten daar worden toegepast. Welk plantsoort is geschikt voor deze strakke accentlijn en welke omliggende beplanting versterkt de accentlijn? Wordt de accentlijn niet verdrongen door de planten die ernaast staan? Naast de bladstructuren en kleuren is ook het beeld na een snoeibeurt een issue, hoe ziet het er dan uit? Een ander aspect is bijvoorbeeld ziektegevoeligheid. Je bekijkt hoe resistent het sortiment is en hoe je kunt voorkomen dat er in een bepaalde soort een ziekte of plaag uitbreekt en dat dan in een keer alles weg is. Al met al een strategische samenstelling van beplanting die een esthetisch geheel vormt."
Achterconstructie groenwand
“De groenwand heeft een stalen achterconstructie,” zegt Walter. “Die is tegelijk met de staalconstructie van beneden naar boven gebouwd nadat de kern van het gebouw klaar was. We hebben ervoor gekozen om een aantal tijdelijke tussenvloeren in het atrium te maken om de achterconstructie te monteren en de groenpanelen te plaatsen.”
Rob: “Een tussenvloer is eigenlijk gewoon steigerbouw, horizontaal. Omdat er veel weelderigheid in de groenwand zit, is niks gelijk. We moesten daarom al vroeg in dit proces nadenken over steunpunten van de tussenvloeren.”
De achterconstructie is klaar, vertelt Walter. ”We zijn nu bezig om de groenpanelen te monteren. Dat gaat van boven naar beneden. Om tijdswinst te behalen is Rots Maatwerk al begonnen om natuursteenmaterialen op de groenwand te monteren. Om goed te kunnen plannen wie wat wanneer doet hebben we de werkzaamheden over de segmenten verdeeld.”
Hugo: “We hebben de hele wand in 3D uitgewerkt. Er zitten honderden unieke stalen frames achter die continu in de rondingen en de dieptes meelopen en daar is het natuursteen exact op afgestemd. Elk stukje staal in de frames heeft zijn eigen maat en eigen codering. Het moet precies op de juiste plek op de muur komen anders komt het natuursteen er niet op de juiste manier op. Die afstemming tussen wand, groen, staal en natuursteen vraagt veel kennis. Daarom is het 3D ontwerpen en tekenen dé uitkomst. Het natuursteen van het landschappelijk lint is Belgisch hardsteen. In het steen zitten fossielen ingekapseld van plantjes, schelpjes en visjes en dat maakt het heel levendig. Geen stukje is hetzelfde. Door voor deze steen te kiezen komt ook in de niet levende elementen van de groene wand de weelderigheid terug, maar wel op een neutrale manier zodat het niet druk wordt of overheersend is. Het hardsteen wordt van oudsher toegepast op statige panden en op gebouwen met allure. Het is een duurzaam materiaal, zeker op lange termijn”
“De vele afhankelijkheden maken dit project heel bijzonder.”
Verlichting van de groenwand
“Er komt veel daglicht van boven maar de intensiteit bereikt niet alle plantjes,” vertelt Walter. “Dit betekent dat we kunstlicht moeten gebruiken zodat de plantjes vitaal en gezond blijven. Vervolgens moet je nadenken over hoe lang en wanneer die lampen dan moeten branden voor een goed effect. Er is een geweldige oplossing bedacht waarbij we het licht in bepaalde periodes aanzetten. Overdag ontstaat er een ritme in de lampen zodat bepaalde delen even oplichten en langzaam weer uitgaan.”
Dit heet scene verlichting, zegt Rutger. “De verlichting gaat dan met de organische lijnen van de wand mee. Je licht één plantje uit en na een paar minuten gaat de verlichting naar de volgende plant.”
Planten water geven
Walter: “We plagen de planten een beetje doordat we ze verticaal plaatsen. Dan moeten ze ook nog op een beperkte groeilaag leven. Je houdt ze eigenlijk kunstmatig in leven. Dat doe je met voeding, water en licht. Via een irrigatiesysteem krijgen ze meststoffen en water. De groenwand is opgedeeld in segmenten. In ieder segment zitten sensoren die meten hoeveel water nodig is.”
Bas: “Ieder segment heeft een goot waar het overtollige water wordt afgevangen. Als je dat niet zou doen en alleen onderaan water zou opvangen, zou er een enorme waterval ontstaan. Het water voor de plantjes komt uit een reservoir dat zich in de technische ruimte bevindt. De toevoer is voor ieder segment apart geregeld met een pomp die de frequentie en waterdruk regelt.”
Bas geeft aan dat dit een behoorlijke uitdaging was omdat de segmenten onderbroken worden door de vormen van het natuursteen.
Onderhoud
Walter vertelt dat Koninklijke Ginkel Groep onderhoud uitvoert aan de groenonderdelen en daktuintechniek. Hij legt uit wat onderhoud aan de groenwand inhoudt. “We snoeien regelmatig alle planten. Dat duurt iedere keer ongeveer drie weken. Dat doen we vanuit een onderhoudsgondel. Ook daar zat een behoorlijke uitdaging in want de wand is ongelijk door de 3D vorm. Daarnaast moesten we de gondel zo ontwerpen zodat er geen snoeimateriaal naar beneden valt in de koffielounge.”
“Als mensen groen zien zijn ze gewoon tevredener.”
Leefklimaat
Planten hebben een positieve invloed op het leefklimaat in een gebouw. “Denk aan luchtvochtigheid en akoestiek,” vertelt Walter. “Het is wetenschappelijk onderzocht dat als mensen groen zien ze gewoon tevredener zijn. Dit zorgt ervoor dat ze zich prettiger voelen. Als mensen zich prettig voelen is er minder stress. Daarnaast hebben planten een verkoelend effect door verdamping van water.”
“We gaan duurzaam om met regenwater.”
Een slimme daktuin
Walter legt uit hoe de planten op de daktuin water krijgen: “Onder de daktuin zit een retentielaag met water. Deze retentielaag wordt weersdata gestuurd door middel van een 'slimme' afvoer. Dat noemen we Smart Flow Control. Als er een neerslagbui wordt voorspeld van bijvoorbeeld 20 mm, dan meet de Smart Flow Control hoeveel mm neerslag de retentielaag nog kan bergen. Als dat bijvoorbeeld maar 10 mm is, wordt er 10 mm afgevoerd naar een retentiekelder, al voordat er neerslag valt. Als het dan regent zit de retentielaag maximaal vol. Op deze manier ga je duurzaam om met neerslagwater. In tijden van droogte kun je dus altijd aanspraak maken op de retentielaag. Door de toepassing van de Smart Flow Control is er dus een klimaatbestendige oplossing toegepast voor een teveel aan regenwater in natte periodes, maar ook een tekort aan regenwater in droge periodes. Het water van het hoger gelegen dak komt rechtstreeks in de retentiekelder en kan worden ingezet indien er een langdurige tekort aan neerslag is. Het toepassen van een retentiedak in combinatie met een Smart Flow Control is binnen de regulier daktuintechniek een klimaat robuuste en innovatieve manier om met water om te gaan.”
“Alles loopt in elkaar over en niks is recht.”
De bomen staan inmiddels in de daktuin op de derde verdieping. Ook in dit ontwerp zie je de weelderige organische vormen terugkomen. Het is net zoals de groenwand een combinatie van groen en Belgisch hardsteen.
Hugo: “Alles loopt in elkaar over en niks is recht. Het staal van de plantenbakken alleen al. De tuin loopt schuin op, dat wisselt voortdurend en ook de hoogte wisselt. Rots is nu bezig om de bestrating aan te leggen.”
Rob: “Ze zijn letterlijk een legpuzzel aan het leggen omdat iedere steen een codering heeft. Op een tekening zie je precies welke steen waar moet komen. Daar is allemaal van tevoren over nagedacht.”
In de daktuin komen ook verschillende medicinale planten. “Een treffende koppeling met de werkzaamheden van het EMA,” zegt Bas. “Er komen ook spectaculaire zitelementen. Die zijn gefreesd uit complete boomstammen. Iedere bank is anders omdat deze exact meeloopt met de organische lijnen van de daktuin.”
Hugo heeft de modellen voor de zitelementen gemaakt: “Er zit ledverlichting in verwerkt en stopcontacten.”
Rob: kun je je voorstellen dat je elektra moet aanleggen op een waterdak! Hoe dan? Ook daarvoor hebben we weer om de tafel gezeten.”
“Wat ook leuk is om te vertellen, is dat er een bijenhotel op de daktuin komt,” zegt Bas. “Dit is een bovengrondse voorziening met allerlei dood organisch materiaal, waar vliegende insecten gebruik van kunnen maken om een nest in te maken om of te overwinteren.” Walter vult aan: Je bootst de omstandigheden na waarin insecten hun eitjes leggen of overwinteren. Dat zijn normaal dode boomstammen of natuurlijke holtes. Dat hebben we hier in de stad niet want als er een boom dood is dan halen we die heel snel weg. Het mooie is dat je nu in die natuurlijke tuin voorzieningen treft en dat de planten nectar produceren zodat insecten daar kunnen overleven.”
Samenwerken
“Onderling vertrouwen loopt als een rode draad door ons project heen,” zegt Hugo. “We kunnen lezen en schrijven met elkaar en weten wat we van elkaar kunnen verwachten. Dat is onze kracht.”
Bas: “Het was een enorme uitdaging om te kijken in hoeverre we konden aansluiten bij het originele gedachtengoed van de architect van het Rijksvastgoedbedrijf en in hoeverre we aanpassingen moesten doen om het ook haalbaar te maken.”
Walter vertelt tot slot dat de inbreng van iedereen gelijk is: “Dat is heel sterk want als er een probleem is, kijk je niet bij wie het probleem hoort maar denk je samen na over een oplossing en dan kijk je wie van ons dit het beste kan oplossen. Die openheid, transparantie en het vertrouwen in elkaar hebben er voor gezorgd dat we dit in zo’n korte tijd hebben kunnen doen. Dat vind ik heel bijzonder aan dit project en daar mogen we best trots op zijn.”
Bekijk meer foto’s van de groenwand en daktuin.
*Barry Loerakker is werkvoorbereider bij Bouwcombinatie EMA en vormt de verbinding tussen het ontwerp en de realisatie. Een zeer belangrijke rol dus! Hij kon niet bij het interview aanwezig zijn, maar staat desondanks wel op de foto!
Foto's: Bob Jansen, ministerie van VWS en Rob Acket van Rijksvastgoedbedrijf
(Bron: www.relocateema.nl)
