Eén plein met twee totaal verschillende gezichten

STRAATBEELD: Wat met een mens niet kan, kan met een plein wel. De gemeente Enschede is erin geslaagd om één plein twee totaal verschillende gezichten te geven. Het resultaat is verbluffend, maar het proces dat ertoe leidde, is al minstens zo indrukwekkend te noemen. “We zijn vanaf de eerste dag direct met ontwerpers, technici, natuur- én lichtspecialisten om de tafel gaan zitten”, vertelt Markus Götz, stedenbouwkundige bij de gemeente Enschede. “Normaliter is er natuurlijk eerst een ontwerp. Daarna ga je proberen om dat ontwerp zo goed mogelijk uit te voeren. Wij voorzagen al direct technische gevaren op het plein. Bovendien was het doel van de herinrichting complex. Dat vroeg om een bijzondere aanpak.”

Het Stationsplein in Enschede is de entree van een gebied waarin kennis centraal staat. Naast de campus van Universiteit Twente verrijst namelijk een kennispark vol innoverende  bedrijvigheid. Hier vestigen veel nieuwe bedrijven zich, bedrijven die niet alleen economisch belangrijk zijn, maar bijvoorbeeld ook afgestudeerde studenten behouden voor de stad. “Om deze business in de nabijheid van de universiteit te versterken, willen we het tamelijk isolate Stationsplein verbeteren. We kregen ook van de ondernemers het verzoek om de entree van het kennispark meer allure te geven. Maar als gemeente zie je natuurlijk dat zo’n plein meer functies heeft. Een keer per twee weken wemelt het van de voetbalfans. Het stadion van FC Twente, De Grolsch Veste, ligt daar ook. Ruim twintigduizend mensen lopen dan over het plein naar de tribunes. Aangezien FC Twente bepaald niet onverdienstelijk speelt, moeten we ook rekening houden met Europees voetbal. Kortom: het plein dat een stijlvol entree moet zijn voor een innovatief kennispark, zal ook grote massa’s mensen (al dan niet met enige agressie in het lichaam) moeten aankunnen.”

 

Grote uitdaging
“Een belangrijk obstakel was een viaduct. Over dat viaduct loopt het spoor van de NS, dus daar moesten we van afblijven in het belang van de stabiliteit. Dat viaduct ligt op een tunnelbak; een betonnen constructie die ook het plein oploopt. Zo’n betonlaag beïnvloedt de mogelijkheden op het plein aanzienlijk. Groenvoorziening, bijvoorbeeld, is niet eenvoudig op beton. Maar ook met een hoge lichtmast kun je in de problemen komen. Bovendien zorgde het viaduct voor wateroverlast en claims. Kortom, ook hier lag een grote uitdaging.”

 

Verschillende werelden
Samen met zijn collega Hans Schröder schetste Markus de eerste grote lijnen. “We wilden een licht hellend vlak in de richting van de tunnel. Daarna nodigden we technici, groenvoorzieners en lichtspecialisten uit. De deur ging dicht en we gingen samen ontwerpen. Op zo’n moment komen verschillende werelden bij elkaar. De fantasie van de ontwerper kruist de logica van de techneut. Als gemeente sla je dan ook de bruggen, maar ik moet zeggen: het klikte uitstekend tussen de partijen.”

 

Warm welkom
Studio DL was één van de partijen. Norbert Wasserfurth, een lichtarchitect die voor vele Europese steden werkt, tekende voor het uiterst innovatieve lichtconcept. “Wat je ook komt doen op het plein, iedereen waardeert een warm welkom”, vertelt hij. Daarom plaatste hij de lichtmasten in de vorm van armen die omhelzen ze volgen daarmee ook de ronde vorm van het plein en hoe dichter je bij het station komt, hoe lager de masten zijn en hoe dichter ze op elkaar staan. Op deze manier worden voetgangers automatisch de stationstunnel geleid, bijvoorbeeld op weg naar hun voetbalwedstrijd. De lichtmasten zelf zijn innovatieve hoogstandjes. “In de mast zitten diverse lichtbronnen. Wit functioneel ledlicht, maar ook gekleurde LED’s. alle kleuren (en intensiteiten) zijn apart aan te sturen. Als FC Twente speelt kunnen we het plein rood en wit kleuren en ook de supporters van de tegenstanders kunnen onder begeleiding van de eigen clubkleuren naar het stadion lopen.” Het design van de lichtmasten zelf heeft een allure die hoort bij een dynamisch kennispark, maar Wasserfurth ging nog een stap verder. Hij had een uniek plan.

 

Lichtwind
De bomen op het plein worden aangelicht met led grondspots. In de zomer werpen ze een wijde lichtbundel op een volle boom en in de winter verlichten smalle bundels de stam. Op deze wijze verlicht je dus slecht de bomen, niet de hemel. De kleur van de spots is afgestemd op de seizoenen. In de herfst kleurt het plein oranje, in de winter is het licht ‘cool blue’, terwijl diverse tinten groen en geel het voorjaar en de zomer extra glans geven. Als klap op de vuurpijl worden de dimmers van de grondspots aangestuurd door een windsensor op het plein. Een korte windvlaag zorgt er dus voor de intensiteit van het licht even verandert. Dit bijzondere samenspel van techniek en natuur heeft van Wasserfurth de naam ‘lichtwind’ gekregen.

 

Innovatie en samenwerking
Het lukte allemaal. Na een jaar ontwerpen en ruim een jaar aanleggen ligt er een prachtig plein dat het gemak grote massa’s mensen aankan maar dat tegelijkertijd een stijlvol entree is voor een breed en kennisminnend publiek. “Ik hoor in de hele stad enthousiaste reacties”, vertelt Markus Götz. Trotse fans en tevreden ondernemers, studenten en wetenschappers: daar deden we het voor. Innovatie en samenwerking, twee belangrijke speerpunten in het gebied, leidden tot een project waar ik met een goed gevoel op terugkijk. Wat met een mens niet kan, kan wel met licht. De creatie van één plek met twee bijzondere gezichten waar iedere bezoeker van Enschede eindeloos van kan genieten.”

 

Bron: Straatbeeld
25e jaargang februari 2014
Straatbeeld

 

Gerelateerde pagina’s:
Koninklijke Ginkel Groep vergroent plein bij Grolsch Veste in Enschede
Clever Green Solutions